Rezyliencja - definicja, cechy i umiejętności. Jak doskonalić rezyliencję?

Każdy z nas chciałby doskonale radzić sobie z każdą trudnością, cieszyć się dobrym zdrowiem psychicznym, przyjmować wyzwania, jakie stawia przed nami los z uśmiechem na ustach. Umiejętnościami, które mogą nam w tym pomóc są cechy, które składają się na odporność i siłę psychiczną, zdolność do adaptowania się, co w psychologii określamy mianem rezyliencji. Co dokładnie oznacza to pojęcie i jak można rozwijać swoje zdolności w tym zakresie?

Czym jest rezyliencja?

Mianem rezyliencji w psychologii określamy umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków, jest to elastyczność człowieka, pozwalająca na lepsze adaptowanie się tego, co niesie nam los, do zdolność do pozyskiwania energii do kolejnych prób i wysiłków, niejako uodparnianie się na niepowodzenia, działanie mimo szkodliwych czynników zewnętrznych. Rezyliencja obejmuje również proces radzenia sobie po traumach czy urazach psychicznych, to pewna plastyczność naszego umysłu, która sprawia, że dajemy sobie radę i podejmujemy kolejne próby, regenerujemy się, odradzamy.

W ramach rezyliencji mówimy o siłach zarówno wrodzonych, jak i nabytych, które pozwalają nam na efektywne działanie mimo niepowodzeń oraz sprawne funkcjonowanie na wielu polach. Z jednej strony więc rezyliencja wynika z czynników genetycznych, można bowiem odziedziczyć pewne cechy, pozwalające nam na łatwiejsze radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Na pewno przydatne są także uprzednie doświadczenia, np.: wspomnienia tego, jak poradziliśmy sobie z podobnej sytuacji w przeszłości, co nam pomogło itp.

Procesy rezyliencji można także z powodzeniem rozwijać, stymulując te umiejętności, które pozwalają nam na bycie plastycznym, elastycznym i odpornym psychicznie.

Rezyliencja jest zjawiskiem bardzo pozytywnym, pozwala bowiem na efektywniejsze radzenie sobie ze stresem, zwalczanie negatywnych skutków lęku, przeciwdziała depresji i innych zaburzeniom psychicznym, a na pewno zmniejsza ryzyko ich wystąpienia. Jest bardzo pomocna w profilaktyce chorób psychicznych oraz negatywnych konsekwencji traum emocjonalnych.

Rezyliencja - cechy i umiejętności osoby odpornej psychicznie

Jaka jest osoba o rozwiniętej tytułowej umiejętności? Co cechuje ludzi odpornych psychicznie? Na pewno wyróżnia ją:

• samoświadomość, tj.: świadomość swoich mocnych i słabszych stron;
• wiara w swoje możliwości, akceptacja siebie;
• konsekwencja w działaniu;
• elastyczność i nieszablonowość w myśleniu i działaniu;
• zaangażowanie w to, co robi - aktywność;
• optymizm i otwarte spojrzenie na świat;
• poczucie sprawczości, kontroli i odpowiedzialności za swoje czyny;
• umiejętność organizowania i planowania swoich działań, zarządzania swoim czasem, samodyscyplina, sumienność oraz upór w dążeniu do celu;
• otwartość na innych, łatwość w nawiązywaniu i budowaniu relacji z innymi;
• chęć do planowania przyszłości, realizowania powziętych sobie celów.

Osoby odporne i silne psychicznie bardzo często również zwracają uwagę na to, jak żyją, starają się żyć zdrowo, dbają o odpowiednią ilość snu, zbilansowaną dietę, rezygnują z używek, aby zapewnić sobie jak najlepsze zdrowie. Jak wiadomo: "W zdrowym ciele zdrowy duch" i w tym momencie jest w tym powiedzeniu wiele prawdy.

Jak doskonalić rezyliencję?

Co i jak może pomóc w budowaniu rezyliencji, czyli siły i odporności psychicznej? Poniżej 10 ciekawych ćwiczeń, które możemy wykonywać każdego dnia.

1. Mam cele i lubię planować
Posiadanie w życiu celów, marzeń, pragnień oraz efektywne ich realizowanie na pewno wzmacnia naszą pewność siebie, pozwala nam poczuć sprawczość oraz dodaje odwagi, sprawia, że lepiej radzimy sobie z niepowodzeniami, nie traktujemy ich w kategorii dramatów, ale wyzwań, jakie stawia przed nami życie. To przecież kolejne plany do zrealizowania, kolejne małe cele na naszej liście!

2. Moje relacje społeczne
W doskonaleniu rezyliencji warto przyjrzeć się swoim relacjom społecznym i odpowiedzieć sobie na kilka pytań: czy jesteśmy zadowoleni z tego, jak wyglądają nasze relacje z innymi? Jeśli nie, to dlaczego, co byśmy w nich zmienili? Jakie relacje społeczne dawałoby nam poczucie życiowej satysfakcji, jakie byłyby pomocne w trudnych chwilach? Nie da się ukryć, że wsparcie innych jest nieocenione w trudnych chwilach i może być niezastąpionym buforem dobrych emocji w momentach zwątpienia, co na pewno pozwala nam na rozwijanie rezyliencji. Otaczajmy się więc ludźmi, którym ufamy, którzy nas wspierają, motywują i są przy nas w trudnych chwilach. Warto, by były to osoby silne psychicznie, od których tej odporności będziemy mogli się uczyć.

3. Umiem kontrolować swoje myśli i emocje
Bardzo cenną lekcją jest nauka kontrolowania swoich myśli i emocji. Do naszych umysłów każdego dnia dociera tak wiele myśli, że… aż trudno sobie wyobrazić, że będziemy je wszystkie kontrolować? Oczywiście, to nie działa w ten sposób. Istotne jest, aby umieć wyłapywać myśli negatywne, które nas hamują, sprawiają, ze czujemy się źle i te właśnie myśli niwelować lub zamieniać na pozytywne, np.: myśl: "Znów mi się nie udało, jestem beznadziejny" można zamienić na: "Kolejny raz próbowałem, ale nie udało się, oznacza to, że jeśli kolejny raz spróbuję bardziej lub inaczej to na pewno się uda, jest tego bardzo duże prawdopodobieństwo". Taka zamiana automatycznych myśli negatywnych na pozytywne jest doskonałym treningiem plastyczności umysłu, który z kolei jest istotną kwestią rezyliencji.

4. Medytacja i relaksacja
W doskonaleniu rezyliencji warto również spróbować medytacji czy wizualizacji. To metody bardziej pośrednie, ale na pewno - przy odpowiednim stosowaniu - bardzo skuteczne. Medytacja pozwala nam się odstresować, zrelaksować, zebrać myśli ale i uwolnić się od tych destrukcyjnych. Jest metodą uwalniania dobrych emocji poprzez organizowanie czasu dla siebie - wolnego od trosk, zmartwień i problemów. Relaksacja z kolei może być połączona z wizualizacją, co pozwala nam na odpoczynek dla duszy i ciała, ale i daje możliwość tworzenia pozytywnych scenariuszy wydarzeń, które są pomocne w doskonaleniu rezyliencji.

5. Trening optymizmu
Kolejna metoda obejmuje trenowanie optymistycznego podejścia do świata i życia, jest przyjemna i skuteczna. Podobna jest oczywiście do techniki wyłapywania pozytywnych myśli, naszym zadaniem jest patrzenie na to, co nam się przydarza w sposób optymistyczny, szukanie w każdej chwili czegoś dobrego, budującego, dającego szansę na rozwój.

6. Dziennik pozytywnych emocji i wydarzeń
W procesie doskonalenia rezyliencji warto również prowadzić dzienniczek pozytywnych emocji, myśli i wydarzeń. Możemy założyć go fizycznie: kupić estetyczny zeszyt lub notes i każdego dnia spisywać doświadczenia, emocje i zdarzenia, które w naszym odczuciu były pozytywne. Mogą to być naprawdę drobnostki, typu: "Wypiłam ulubioną kawę", "Sąsiad uśmiechnął się do mnie na klatce", "Pięknie świeciło dziś słońce", "Podobała mi się moja stylizacja tego dnia" itp. Czytanie po całym dniu takiej listy pozytywów naprawdę nastraja bardzo optymistycznie i dodaje mocy!

7. Mogę i chcę korzystać z grup wsparcia
Dla wielu z nas uczestniczenie w grupie wsparcia kojarzy się z posiadaniem problemu. Nie zawsze musi tak być. Możemy aktywnie uczestniczyć w wielu grupach wsparcia, również w formie online. Pozwoli nam to na skorzystanie ze wsparcia społecznego, emocjonalnego, przegadywanie problemów oraz uzyskiwanie pomocy w trudnych dla nas chwilach. To doskonałe działanie profilaktyczne w przypadku depresji i innych zaburzeń.

8. Traktuję trudności jak wyzwania
W procesie pracowania nad rezyliencją i budowania swojej odporności psychicznej, bardzo ważna jest kwestia postrzegania porażek, niepowodzeń i trudności. Jeśli chcemy doskonalić swoją rezyliencję, powinniśmy problemy i niepowodzenia traktować jak wyzwania, kolejne próby, wyjść z traktowania ich w kategorii dramatu, czegoś, co nas złamie. Na początku może być to trudne, aczkolwiek trening czyni mistrza.

9. Myślę elastycznie i nieszablonowo
Rezyliencja jest procesem, który prowadzi do zwiększenia elastyczności w myśleniu, sprawia, że na jedną sprawę potrafimy patrzeć z wielu stron, co z kolei zwiększa nas życiowy optymizm. Warto się tego nauczyć, zacząć myśleć mniej szablonowo, niestandardowo, elastycznie. Pozwoli nam to w trudnych chwilach o wiele łatwiej i szybciej znaleźć rozwiązanie, co na pewno przyczyni się do zwiększenia poczucia sprawczości i poprawi naszą siłę psychiczną.

10. Jestem świadoma/y swoich możliwości i wierzę w siebie
Ostatnia kwestia to wiara w siebie i swoje możliwości. Nie uda nam się bowiem pracować nad swoją siłą psychiczną, jeśli nie uwierzymy w to, że damy radę. Musimy więc zdać sobie sprawę ze swoich mocnych i słabszych stron, uwierzyć w to, że uda się nam pokonać przeciwności losu i z takim nastawieniem stawiać czoła tego, co daje nam los.

Nie da się ukryć, że powyższe ćwiczenia mogą stanowić swoisty dekalog budowania swojej siły i odporności psychicznej. Jest to bardzo ważne, zwłaszcza w obecnych czadach, gdy wymagania, jakie stawia przed nami życie ale i my sami są nierzadko bardzo wysokie. Aby im sprostać i jednocześnie zadbać o swoje zdrowie psychiczne, niezbędne jest posiadanie szeregu umiejętności, pozwalających na radzenie sobie z trudnościami. W terminie rezyliencji zawierają się one wszystkie:

• zdolność radzenia sobie ze stresem,
• optymizm,
• wiara w siebie,
• samoświadomość,
• umiejętność pracy pod presją,
• radzenie sobie z porażkami,
• dbanie o dobry nastrój każdego dnia.

Pamiętajmy jednak, że rezyliencja jest bardzo pozytywna a kluczem do sukcesu jest odpowiednie myślenie."Twoje myśli stają się twoimi słowami. Twoje słowa stają się twoimi czynami." - Mahatma Gandhi.