Samoocena w okresie dorastania - dlaczego jest taka ważna i jak ją wzmacniać?

Okres dorastania czy też dojrzewania, zwany również okresem nastoletnim, jest czasem zmian, nierzadko burzliwych, czasem kształtowania się osobowości i tożsamości młodego człowieka. To także czas, kiedy młody człowiek intensywnie zastanawia się nad sobą i swoim życiem, kiedy ważna jest dla niego opinia innych. To więc ważny czas dla kształtowania poziomu samooceny i wiary w siebie. Jak pomoc nastolatkowi utrzymać odpowiedni poziom samooceny i sprawić, by wszedł w dorosłe życie jako świadomy swojej wartości człowiek?

Okres dorastania - charakterystyka

Czas dorastania, czyli okres od około 12 do 19 roku życia to czas dojrzewania biologicznego, czyli płciowego ale i emocjonalnego i społecznego. W tym czasie ma miejsce wiele zmian w życiu młodego człowieka. Dziewczęta dostają pierwsza miesiączkę, rosną im piersi, zmienia się ich ciało z dziewczęcego na bardziej kobiece. Z kolei chłopcy przechodzą mutację głosu, co sprawia, że niejeden nastolatek czuje się już jak dorosły mężczyzna. Osoby w tym wieku przeżywają swoje pierwsze miłości, doświadczają osobistych sukcesów i porażek. To wszystko ma ogromny wpływ na samoocenę, sposób myślenia o sobie. Doświadczenia z okresu dorastania bardzo silnie rzutują na naszą pewność siebie i wiarę własne możliwości.

Samoocena u nastolatek i nastolatków

Nie i inaczej kształtuje się samoocena u nastoletnich dziewcząt i chłopców. Wynika to z pełnienia nieco innych ról społecznych oraz odmiennych oczekiwań społecznych. Dziewczęta mogą oceniać siebie przez pryzmat swojego wyglądu i atrakcyjności fizycznej, od kobiety wymaga się bowiem aby była zadbana, mężczyźni szukają atrakcyjnych partnerek. Z drugiej strony dziś równie istotny jest intelekt, dziewczęta dbają więc o wykształcenie chcą być postrzegane w towarzystwie jako osoby inteligentne i błyskotliwe. Chłopcy z kolei oceniają się pod względem męskich stereotypów. Wysokie poczucie własnej wartości zapewnia im świadomość bycia silnym, męskim, niezależnym.

Samoocena w okresie dorastania - co daje wysoka samoocena?

Okres dojrzewania wiąże się z wieloma sukcesami ale i porażkami. Doświadczanie ich może sprawić, że nasza samoocena wzrośnie lub spadnie, zależnie od tego, jak ocenimy dane zdarzenie. W okresie nastoletnim przychodzi na zmierzyć się z wieloma nowymi rolami i wyzwaniami. Odpowiedni poziom samooceny pozwoli nam im sprostać i poradzić sobie z ewentualnymi porażkami.

Niska samoocena - czym grozi?

Nisko poziom samooceny i człowieka jest tożsamy z niewielkim poczuciem własnej wartości, taka osoba czuje się gorsza od innych, niechętnie podejmuje się nowych wyzwań, jest apatyczna, może izolować się z kontaktów społecznych. Jeśli dodamy do tego wiek dorastania, może to wiązać się z bardzo negatywnymi skutkami dla dorastającego dziecka. Niska samoocena sprzyjać może tworzeniu kompleksów, może być związana z większą podatnością na różne zaburzenia emocjonalne, a nawet choroby psychiczne, w tym depresję czy zaburzenia nerwicowe oraz zaburzenia odżywiania. Młody człowiek z niską samoocena może także bardzo źle reagować na niepowodzenia, bardzo emocjonalnie podchodzić do wszystkiego, co dzieje się w jego życiu.

Jak podnieść samoocenę u nastoletniego dziecka?

Teraz wiemy już, co dobrego daje wysoka samoocena u nastolatka i jakie mogą być skutki zbyt niskiego jej poziomu. Pozostaje odpowiedzieć więc na pytanie: jak zadbać o odpowiednio wysoki poziom samooceny u nastolatka? Poniżej kilka porad, z których powinien skorzystać każdy rodzic czy nauczyciel.

• Mów dziecku komplementy, ale nie przesadzaj, aby nie pomyślało, że specjalnie mówisz mu miłe słowa. powiedz np.: "Świetnie wyglądasz w tych dżinsach, dobrze, że je kupiłaś" lub "Super, że bierzesz udział w tym projekcie, jesteś bardzo dobry z matematyki na pewno ta wiedza bardzo przyda się Twojej drużynie". Podkreślaj mocne strony dziecka, niech wie, że zauważasz jego starania, talenty i zalety.
• Szanuj emocje nastoletniego dziecka, pokaż mu, że je rozumiesz, np. "Rozumiem, że jesteś zła, bo nie kupiliśmy tej drogiej kurtki, chciałabym jednak, abyś zrozumiała, że obecnie nie stać nas na taki wydatek?" lub po rozstaniu z sympatią: "Widzę, jak Ci przykro po rozstaniu z Tomkiem, jeśli chcesz porozmawiać, pamiętaj, że jestem".
• Zauważaj problemy i oferuj pomoc, zamiast powiedzieć: "Wcale nie jesteś za gruba, co Ty mówisz! Są grubsze od Ciebie!" powiedz: "Widzę, że źle się czujesz ze swoim wyglądem, może pójdziemy razem na siłownię/basen i zobaczymy, jakie ćwiczenia zaproponuje nam trener, aby wyglądać jeszcze lepiej?".
• Nie porównuj swojego nastolatka z innymi, nie mów, że jego kolega lepiej się uczy, koleżanka na pewno więcej pomaga rodzicom, nie porównuj do siebie w jego wieku. Mów otwarcie, czego oczekujesz od dziecka ale unikaj porównań, które mogą negatywnie odbijać się na samoocenie.
• Akceptuj swoje dziecko, doceniaj to, co robi i jakie jest. Nie krytykuj ale mów, co myślisz, np. zamiast mówić: "Ta fryzura jest beznadziejna, jak mogłeś tak ściąć włosy???" powiedz "Wydaje mi się, że w tej fryzurze nie wyglądasz najkorzystniej, bardziej pasują Ci krótsze włosy. Może umówię Cię do fryzjera, którego tata tak ostatnio chwalił, z pewnością coś Ci doradzi?.

Przyjrzyj się również swojej samoocenie, czy nie narzekasz wciąż na coś, nie masz kompleksów, które może "odziedziczyć" Twoje dziecko? Jeśli będziesz świadomym swojej wartości człowiekiem, będzie Ci łatwiej wychować taką samą osobę: świadomą swoich zalet i wad ale i pełną wiary w siebie oraz swoje możliwości.